Millet İttifakı mensubu altı partinin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği toplantısı Ankara Bilkent Otel’de başladı.
DEMOKRAT GÜNDEM-6’lı Masanın hazırladığı Anayasa taslağıyla ilgili Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni her partinin yetkili isimleri tarafından tek tek açıklanıyor.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi tanıtım toplantısına CHP Genel Başkanı kemal Kılıçdaroğlu, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal da katıldı.
Millet İttifakı mensubu partilerin hukukçu kurmayları tarafından hazırlanan Anayasa değişikliği ile ilgili mutabakat metninin her bölümü 6 partinin temsilcileri tarafından okundu.
CHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı-Çanakkale Milletvekili Muharrem Erkek,
CHP'li Muharrem Erkek, “Sayın Genel Başkanlarımız, Basın Yayın Kuruluşlarının ve Siyasi Partilerin Değerli Temsilcileri, Ekranları Başında Yarının Türkiye’sine Doğru Atılan Bu Önemli Adıma Tanıklık Eden Saygıdeğer Yurttaşlarımız, Sizleri saygıyla selamlıyorum, bu tarihi toplantıya hoş geldiniz. Bizler, 28 Şubat 2022 tarihinde yine bu salonda, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metnini imzalayan altı siyasi parti olarak, cumhuriyetimizi demokrasi ile taçlandırmak, adaleti tesis etmek, farklılıklarımızı zenginlik kabul ederek bir arada özgürce yaşamak, toplumsal huzuru ve barışı sağlamak, tüm vatandaşların insan onuruna yaraşır bir hayat sürmesini güvence altına almak, çoğulcu, demokratik bir Türkiye inşa etmek ve gelecek nesillere bu değerleri emanet etmek için bugün tarihi bir adım daha atıyoruz” dedi.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni ile ilgili basın toplantısı gerçekleştirildi.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi Tanıtım Toplantısı’nda konuşan DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu,
Yarının Türkiyesi için atmakta olduğumuz tarihi adım atıyoruz. Değişiklik önerilerimizi 5 başlıkta toplayabiliriz:
-TBMM’ye giden yolları demokratikleştireceğiz.
-Meclisin temsil gücünü arttırabilmek amacıyla seçim barajını yüzde 3’e düşüreceğiz.
-Siyasi partiler hakkındaki Yaptırım hükümlerini Avrupa Konseyi standartları ışığında gözden geçirerek değiştirecek, demokrasinin vazgeçilmez unsuru olan siyasi parti hürriyetini güçlendireceğiz.
-Anayasa’nın 76’ıncı maddesinde yaptığımız değişiklikle, affa uğramış olsalar bile cinsel saldırı, kadına yönelik kasten yaralama, edimin ifasına fesat karıştırma suçlarından hüküm giymiş olanların milletvekili seçilmelerini engelleyeceğiz.
-İkinci olarak,Yasama bağışıklığını güçlendireceğiz. Dokunulmazlıkların kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğunu gerekli kılacağız. Yasama dokunulmazlığının istisnaları bakımından belirsizliğe ve birçok hak ihlallerine yol açan keyif uygulamaların önüne geçeceğiz.
-Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme nedeniyle düşmesini bireysel aşvuru yoluna gidilmesi halinde AYM’nin bu konudaki kararına kadar bekletileceği hükmünü açıkça Anayasa’da düzenleyeceğiz.
-Kanun yapım süreçlerini demokratikleştireceğiz. Bu başlıkta birçok düzenlemeyi meclis iç tüzüğünde işleyeceğiz Milletlerarası anlaşmadan geri çekilmenin meclisin asli yetkisi olduğunu güvence altına alacağız. Böylece Cumhurbaşkanı, Milletler arası bir sözleşmeden gece yarısı tek başına çıkma kararı veremeyecek.
-Bakanlar Kurulu’nun KHK çıkarma yetkisini yetki kanununa dayanması ve temel hak ve hürriyetlerin KHK’larla düzenleyemeyeceği şartıyla kabul edeceği.
-Bakanlıkların kamu idareleri ve tüzel kişilerinin KHK ile kurulması ve kaldırılması uygulamasına son vereceğiz. Cumhur başkanının kanunları veto etme yetkisine son verecek, bu yetkiyi geri gönderme yetkisi ile sınırlandıracağız. Geri gönderilen kanunlar mecliste basit çoğunlukla aynen kabul edilebilecek.
-4. Olarak meclisin denetim yetkisini güçlendireceğiz. Şeffaf ve hesap verebilir yönetim için hükümete hesap sorulacak araçları arttırıp hepsini etkili kılacağız. Hükümet, Başbakan ve Bakanlar hakkında gensoru verme yetkisini tesis edeceğiz. Bu yenilikle Bakanlar Kurulu aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesini zorunlu kılacağız. Böylece meclis istikrarın gereği olarak ancak yeni hükümeti kurmakta birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecektir.
-Başbakan ve Bakanların hesap vermeleri amacıyla meclis soruşturmasını kapsamlı şekilde düzenleyeceğiz. Suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılması için gerekli çoğunluğu indireceğiz.
-TBMM’nin denetim araçlarından meclis araştırmasını, herkesin meclis araştırma komisyonunun davetine uymak zorunda olduğu ifadesiyle daha etkili kılacağız.
-Beşinci olarak, bütçe hakkını devredilemezliği ilkesini tesis edeceğiz. Toplanan vergilerin nasıl harcandığının etkili denetimi için meclisin bütçe hakkını meclisin devredilmez yetkisi ve denetim aracıa olarak tesis edeceğiz. Kesin hesap komisyonu kuracağız. Komisyonun başkanının muhalefet partisinden olmasını Anayasa’da açıkça düzenleyeceğiz.
-Bugün Türkiye tamamen keyfi şekilde yönetilmeye çalışılmaktadır. Artık kanun devleti vasfından uzaklaşmış bulunuyoruz maalesef. Türkiye’nin demokratları olarak bizlerin çok büyük sorumluluğu var yarının demokratik, adil, çoğulcu Türkiyesini hep birlikte inşa ederken, sardece bu kötü sistemi değil, baskıcı-tektipçi-otoriter zihniyete de son vermek amacındayız.
-Hedefimiz Anayasal devleti tesis etmektir. Tüm farklılıklarımızla hiçbir ayrımcılığa ve hukuksuzluğa maruz kalmadığı, özgürlükçü demokratik Türkiye’yi hep birlikte inşa edeceğiz.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi Tanıtım Toplantısı – Gelecek Parti Genel Başkan Yardımcısı Serap Yazıcı:
Anayasa değişikliği önerimiz aslıdna 28 Şubat 2022 yılında genel başkanlarımız tarafından imzalanarak kamuoyuna açıklanan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’ni esas almıştır. Bu metin özünde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin yürürlükten kaldırılmasını ve güçlendirilmiş parlamenter sistemini vaat etmektedir. Ne var ki bu süreçte tüm devlet kurumları önemli ölçüde zaafa uğramıştır. Bu nedenle Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni, gerçek lbir hukuk devletini inşa edebilmek için, yargının bağımsızlığını sağlayacak önemli yenilikleri vaat etmiştir
-Mutabakat metni gerçek bir hukuk devletini inşa edebilmek için yargının bağımsızlığını sağlayacak, önemli yenilikleri vaat emiştir. Hazırladığımız öneride bir yandan yargı kuruluşlarının kurumsal bağımsızlığını garanti edecek bazı yeniliklere yer verdik.
Yargı mensuplarının bireysel bağımsızlığını sağlamak amacıyla Anayasa’nın 139’üncü maddesine hakim ve savcılar için coğrafi teminat hususunu etkiledik. Hakimler için Hakimler Kurulu Savcılar için Savcılar Kurulu’nun oluşacağı bir yapıya yer verdik. Hakimler Kurulu hakimlerin özlük hakları konusunda, savcılar kurulu da savcıların özlük hakları konusunda karar verecektir.
-Her iki kurulun da bazı üyelerini seçme yetkisi TBMM’ye tanınmış. Böylece bu kurulların demokratik meşruiyet esasına dayanması sağlanmıştır. Her iki kurulun kararları da yargı denetimine açılmıştır. Hazırladığımız öneri Anayasa tarihimizde ilk kez savunma makamını Anayasal bir statüye kavuşturmuştur. Bu çok önemli bir yeniliktir. Böylece savcılık makamıyla savunma makamı eşit statüye kavuşturulacağından adil yargılanma hakkı güvence altına alınmıştır. Bu hakkın savunma hakkı, silahların eşitliği boyutu garanti edilmiştir.
-Türkiye Barolar Birliği’nin özerkliği sağlanarak, avukatlık mesleğinin hak ettiği itibar kazandırılmıştır.
-Önerimiz AYM’nin kuruluşunu, yapısını, üyelerinin kompozisyonunu, çalışma usullerini ve yetkilerini yeniden düzenlemiştir. 15 üyeden oluşan AYM’nin ağır iş yükü dikkate alınarak 22 üyeden oluşması sağlanmıştır. Halen AYM iki daire ve bir daire olarak çalışıyor. Bu yapı ağır iş yükünü karşılayabilecek şekilde 4 daire ve bir genel kuruldan oluşmasını sağlamaktadır önerimiz.
-AYM’nin yetkilerine yenileri eklenerek hukukun üstünlüğünün garanti edilmesi sağlanmıştır. Temel hak ve hürriyetlere ilişkin milletlerarası anlaşmaların kanunların Anayasaya uygunluk olarak ölçü norm olması sağlanmıştır.
-Öte yandan bu değişiklik ülkemizdeki insan haklarının alanını genişletecek ve daha önemlisi Türkiye’nin uluslararası itibarını güçlendirebilecektir.
-Bireysel başvuruların alanı sosyal hakları kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Hak ihlalleri AYM bireysel başvuru yanında hukuka aykırılık başvurusunu da inceleyerek sonuca bağlayabilecektir.
-Yasama-yürütme-yargı arasındaki yetki uyuşmazlıklarını karara bağlama da AYM'ye tanınmıştır.
-Anayasamızın yasa bölümünde düzenlenen YSK adıyla ve yerine getirdiği fonksiyonuyla uyumlu olarak, YSK iki daire ve bir genel kuruldan oluşacaktır. Böylece kurulun aldığı kararlar itiraz denetimine konu olabilecektir. Ama çok daha önemlisi YSK’nın seçme ve seçilme hakları, siyasi faaliyetlerle ilgili kararları bireysel başvurulara konu olabilecek ve AYM tarafından denetlenebilecektir.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi Tanıtım Toplantısı – İYİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz:
Temel hak ve hürriyetlerin güvenceye kavuşturulması ve baskılara son vermek için önerilerimizi hazırladık
-İlk düzenleme başlığa ilişkin. Anayasanın ikinci kısmını temel hak ve hürriyetler olarak değiştirerek demokratik ve özgürlükçü Anayasa inşaası inanç ve kararlılığımızı koruyoruz.
-Devlete insan hakları ihlallerini önleme ve herkesin haklardan yararlanmasını sağlama yükümlülüğünü getiriyoruz. İnsan haklarına dayalı devlet düşüncesini daha belirgin kılmak için 13. Maddenin kenar başlığını temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü olarak değiştiriyor. Madde metnine hürriyetin esas, sınırlamanın istisna olduğunu ekliyoruz.
-Düşünce kanaat ve ifade hürriyetini tek maddede düzenliyoruz. Hiç kimsenin düşüncelerinden ötürü ayrımcılığa tabi tutulamayacağını Anayasa ilke olarak benimsiyoruz. İfade hürriyeti genişlemiş olacak.
-Kamuoyunun özgürce oluşması ve medyada çoğulculuğun sağlanmasını devlete bir ödev olarak yükleyerek basın hürriyeti üzerindeki keyfi uygulamalara son veriyoruz. Toplumun haber alma hakkını koruma ve kamuoyunun serbestçe oluşmasını sağlama amacıyla kişiler ve siyasi partilerin kamu tüzel kişilerinin elindeki kitle haberleşme ve yayın araçlarından hakkaniyet ve adalet ilkesine uygun olarak yararlanma hakkına sahip olduğunu Anayasal ilke olarak düzenliyoruz.
-Anayasa’nın 62’inci maddesinin başlığını Yurtdışındaki Türkler olarak değiştirerek, devletin onların hak ve menfaatlerini koruma, dil ve kültürlerini muhafaza etme görevlerini vurguluyor.
-Sosyal ve ekonomik haklara yeni haklar ekliyoruz. Herkesin sağlık hakkına sahip olduğunu, kimsenin temel sağlık hizmetlerinden yoksun bırakılamayacağını hükme bağlıyoruz. Çevre hakkı ile çevreyi korumanın, gıdaların doğallığını sağlamanın devletin görevi olduğunu belirliyoruz. Devletin hayvanları ve doğal hayatı koruma ve hayvanlara eziyet ve kötü muamele yapılmaması için görevleri olduğunu belirtiyoruz.
Milletvekilliği genel seçiminde Geçerli oyların yüzde birini alan partilere devletin mali yardımda bulunacağı ve bu yardımın dörtte birini partiler arasında eşit olarak dağıtılacağı, geri kalan tutarın ise partilerin elde ettiği oy oranlarına göre paylaştırılacağı düzenlemesi getiriyoruz.
Siyasi Partiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kapatma davası açmasını TBMM iznine bağlıyoruz. Kapat kararının ancak odak olma halinde verilebileceğini daha yalın olarak düzenleyip, odak olma tanımına yoğun, sürekli ve demokratik düzene ciddi tehlike oluşturacak şekilde kavramlarıyla fıkranın son cümlesine, yasama sorumsuzluğu kapsamında kullanılan oy, söz ve düşünce açıklamaları odak olmanın tespitinde gözetilemez hükmü ekliyoruz.
Kamu denetçiliği düzenleyen 74’üncü maddede yapılan değişiklikle, kuruma idarenin eylem ve işlemlerinin hukuka ve hakkaniyete uygunluğunu resen veya şikayet üzerine inceleme ve denetleme yetkisi tanıyoruz.
Toplumun geniş kesimlerinin tarafsızlığına hakkaniyetine güven duyduğu bir kişinin kamu baş denetçiliği makamına seçilmesi için, seçim usulünü değiştirerek, parlamentoya hakim olan siyasi çoğunluğun seçimi tek başına gerçekleştirmesini engelliyoruz.
Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel:
"Mevcut anayasanın en problemli, tüm sistemi enfekte eden kısmı “tek adam rejimi” üzerine kurgulanan ‘yürütme’dir. Mevcut sistemde yürütmenin konforu için yasama ve yargı işlevsiz bırakılmıştır. Anayasanın tek derdi, tek kişiye dikensiz gül bahçesi hazırlamak olmuştur. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, Cumhurbaşkanı tek patron, yürütmenin diğer aktörleri bakanlar ve kurumlar patronun çalışanları, yasama ve yargı bağlı iştirakler haline getirilmiştir. Bu ucube sistemde, bakanlıklar ve kamu kurumları görev, yetki ve sorumluluklarını ifa ederken anayasa ve kanunlara bakmak yerine, tek bir kişinin iki dudağının arasına bakmak zorundadır.
Mesela, bu sistemde Balıklı Rum Hastanesi’nde çıkan yangına Cumhurbaşkanının talimatıyla müdahale edildiğini bizzat Cumhurbaşkanının sözcüsü açıklar. Mesela, depremde kurtarma çalışmalarının başlaması, orman yangınına müdahale için de Cumhurbaşkanının talimatı gerekir. Mesela, okul, hastane, köprü, ağaçlandırma ihtiyaç olduğu için değil, talimat geldiği için yapılır. Çiftçinin destekleme priminin ödenmesi, esnafa kredi o talimat gelmeden ödenmez, verilmez.
Milletimizin görüşüne arz ettiğimiz Anayasa Değişikliği Önerisinin hayata geçmesiyle birlikte yürütmenin her kademesinden, dört senedir her gün duyduğumuz “Cumhurbaşkanımızın talimatıyla” klişesini artık duymayacağız. Çünkü yürütmenin tüm unsurları görevlerini yerine getirirken, sorumluluklarını ifa ederken talimatı Anayasadan ve yasalardan alacak. Hazırladığımız Anayasa Değişikliği önerisi ile şeffaf, denetlenebilir, hesap veren bir yürütmeyi ve yönetimde istikrar ile bütünlüğü yeniden inşa etmeye gayret ettik.
Bu çerçevede; cumhurbaşkanlarının bir dönem ve 7 yıl için seçilebilmesini öneriyoruz. Seçilen Cumhurbaşkanı’nın varsa partisi ile ilişiğinin kesilmesini teklif ediyoruz. Cumhurbaşkanının kanunları veto yetkisini kaldırıyor, kendilerine sadece bir defaya mahsus geri gönderme hakkı tanıyan bir düzenleme yapıyoruz. Meclis denetimine tabi olmayan, siyasi sorumluluk taşımayan ve hiçbir şekilde hesap vermeyen, usulsüzlük, yolsuzluk ya da beceriksizlik gibi sebepler ile sorumluluklarını “affını istemekle” yerine getiren, usulsüzlük ve yolsuzluk iddiaları karşısında Yüce Divanda yargılanma hakkı olmayıp, Külliye’den uzaklaştırma cezası ile sorumluluktan kurtulan “Cumhurbaşkanlığı Kabinesi” yerine, Meclise karşı siyasi sorumluluğu ve Yüce Divan’da aklanma hakkı olan Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu’nu Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği önerimiz ile yeniden kuruyoruz.
Bununla bağlantılı olarak Anayasanın 8. maddesinde yürütmeyi sadece bir “görev” olarak düzenliyoruz.
Önerdiğimiz Anayasal düzende; Cumhurbaşkanı, en çok milletvekiline sahip olan partiye hükümeti kurma görevi verecek, Bakanlar, başbakan tarafından, TBMM üyeleri arasından veya ihtiyaç halinde milletvekilli seçilme yeterliğine sahip olan Türk vatandaşları arasından seçilecek, Başbakan ve Bakanlar bireysel ve kolektif olarak Meclise karşı sorumlu olacak, Bakanlar veya hükümet hakkında gensoru verilebilecek, Başbakan ve Bakanlara haklarındaki iddialar ile ilgili Meclis Soruşturması açılabilecek, Meclisin sevk kararı vermesi halinde ilgililer Yüce Divanda yargılanabilecek, Hükümetin kuruluşu basit çoğunluk, düşürülmesi ise salt çoğunluk ile gerçekleşecek ve hükümet krizlerini önlemek için yapıcı güvensizlik oyu aranacak. Yani yeni hükümet üzerinde uzlaşma sağlanmadan mevcut hükümet düşürülemeyecek, mevcut hükümet düştüğü anda yeni Başbakan görevine başlamış olacak. Yürütme başlığı altında ele aldığımız diğer bir konu ise Olağanüstü Hal yönetimidir. Değişiklik önerimize göre;
Cumhurbaşkanının ya da Bakanlar Kurulunun tek başına OHAL ilan etme yetkisi yoktur. Olağanüstü Hal ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruluna aittir. Olağanüstü Hal rejiminin istisnai niteliğinin bir gereği olarak OHAL için öngörülen süreler kısaltılmıştır.
Olağanüstü Hal rejiminin keyfi bir yönetime dönüşmesine engel olmak için Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisine son verilmiştir. Altı partinin ortak çalışması ile hazırlanan önerimizin, ülkemizin demokrasi kulvarına girmesine vesile olmasını temenni ediyor; programa iştirak eden, bizleri televizyon başında izleyen herkesi saygıyla selamlıyorum. Şimdi Demokrasi Zamanı!
Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya:
–Mutabakatımızın yasa değişikliği gerektirecek kısımları önümüzdeki süreçte paylaşacağız. Mutabakat metnindeki hedeflerimizden bir tanesi yerel yönetimlerin yetki ve sorumluluklarının artırılması.
-Yerel yönetimlerde demokratik katılım, şeffalık, hesap verebilirlilik ilkelerinin hakim kılınması. Merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerindeki idari denetiminin sınırlarının açıkça belirlenerek, vesayet uygulamalarına son verilmesi idi. Bunu sağlamak için Anayasa’nın 127’inci maddesinde değişiklik öngördük. Bu teklif ile görevi ile ilgili suçlar sebebiyle hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılan mahalli idare organlarının ve bu organ idarelerinin İçişleri Bakanlığı’nca görevden uzaklaştırma uygulamasına son veriyoruz. Bu durumda geçici olarak görevden uzaklaştırmaya ilişkin tedbir kararlarının, kamu yararı bulunması şartıyla, bakanlığın talebi üzerine Danıştay tarafından bir ay süreyle verilebileceğini, bu kararın ayda bir Danıştay tarafından gözden geçirilmesini, ve nihai olarak bu kararın 6 ayı geçmemesini öngörüyoruz.
-Mutabakat metninde kamu yönetimi başlığı altında mutabık kaldığımız bir nokta da akademik özgürlük ve üniversitelerle ilgili düzenlemelerdir. Yüksek öğretimde katılımcı ve çoğulcu bir sistem oluşturarak üniversitelerin idari ve mali özerkliklerini de Anayasal güvence altına almak. YÖK’ü kaldırarak yerine Üniversitelerarası Kurul tesis etmek amacıyla Anayasa’nın 130 ve 131. Maddelerinde değişiklikler öneriyoruz.
-Düzenleyici ve denetleyici kurumlardan birisi RTÜK tartışmalıdır. Bu kurulun özerklik, çoğulculuk ve tarafsızlık ilkelerine bağlı olarak çalışmasını sağlayacağız.
-Yarının Türkiyesi için hazırlamış olduğumuz Anayasal değişiklik önerisiyle birlikte güçlendirilmiş parlamenter sistemi tanıtmak, kamuoyunu bilgilendirmek istiyoruz.
-Medya organları, barolar, sivil toplum örgütleri, meslek örgütleri, iş dünyası, sendikalar, kadın ve gençlik örgütlerini ziyaret ederek katkı ve desteklerini isteyeceğiz.
-81 ilde yapacağımız planlamayla sivil toplum ile buluşarak bu önerilerimizi paylaşıp desteklerini talep edeceğiz.
-Hukuk devleti ilkesinin unutturulmaya, devletin parti devleti haline dönüştürülmeye çalışıldığı bu dönemi aziz milletimizle mücadele ederek sorunlarımızı demokrasi kültürü içinde çözerek, Cumhuriyeti demokrasi ile taçlandırmaya hazırız.