Türkiye’de tüketilen sebze ve meyvelerdeki pestisit kalıntıları, halk sağlığını tehdit eden boyutlara ulaşmış durumda. Greenpeace Türkiye’nin “Pestisitler ve Çocuklar: Çoklu Kalıntı, PFAS ve Gelişimsel Toksisite” başlıklı Nisan 2025 tarihli raporu, bu alandaki risklerin boyutunu gözler önüne seriyor. Rapora göre, incelenen gıda örneklerinin yarısından fazlasında birden fazla pestisit kalıntısı tespit edilirken, her üç üründen birinde mevzuat limitlerinin üzerinde kalıntı bulundu.
PESTİSİTLERİN SAĞLIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ALARM VERİYOR
Tarım ürünlerinde zararlı organizmalara karşı kullanılan pestisitler, gıdalara bulaşması nedeniyle insan sağlığını ciddi şekilde tehdit ediyor. Halk sağlığı uzmanı Dr. Sümeyye Nur Budak, pestisitlere maruz kalmanın insan sağlığı üzerindeki olası etkilerini sıraladı:
- Endokrin sistemi bozularak üreme anormallikleri ve hormon sorunları
- Özellikle çocukluk döneminde sinir sistemi gelişiminde kalıcı sorunlar
- Astım ve diğer kronik solunum yolu rahatsızlıklarında artış
- Lenfoma, lösemi, meme kanseri, mesane kanseri ve prostat kanseri gibi çeşitli kanser risklerinde yükseliş
- Hücre bölünmesinde anormallikler ve DNA yapısında bozulmalar nedeniyle kalıtsal hastalık riskinde artış
“KİRLİ ON İKİLER” LİSTESİNDEKİ ÜRÜNLERE DİKKAT
Dr. Budak, Çevre Çalışma Grubu’nun (EWG) her yıl yayımladığı “Kirli On İkiler” listesine de dikkat çekti. 2024 yılı için açıklanan listede pestisit kalıntıları bakımından en riskli 12 meyve ve sebze şöyle sıralandı: çilek, ıspanak, lahana, üzüm, şeftali, armut, nektarin, elma, acı biber, kiraz, yaban mersini ve yeşil fasulye.
Türkiye’de yapılan araştırmalar da benzer sonuçlar ortaya koyuyor. Greenpeace Türkiye’nin raporuna göre, incelenen 155 gıda örneğinin %61’inde birden fazla pestisit kalıntısı tespit edildi. Örneklerin %33’ünde mevzuat limitlerine uygun olmayan düzeylerde kalıntı bulunurken, 50 üründe ise ruhsatsız pestisit kullanımı belirlendi. Ayrıca, Şanlıurfa’da 2023 yılında yapılan bir araştırmada örneklerin %34’ünün limit değerlerinin üzerinde kalıntı içerdiği saptandı.
BAKANLIK “PANİK” UYARISI YAPTI
Konuyla ilgili açıklama yapan Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, vatandaşları paniğe sevk edici açıklamalara karşı uyardı. Yumaklı, “Sanki yediğimiz her gıdada çok fazla pestisit varmış, çiftçilerimizin tamamı bunu yapıyormuş gibi vatandaşımızı paniğe sevk edici konuların gündeme getirilmesini iyi niyetli görmüyoruz” dedi.
SEBZE VE MEYVELERİ NASIL GÜVENLİ TÜKETEBİLİRİZ?
Dr. Budak, araştırmaların hiçbir yöntemin pestisit kalıntılarının uzaklaştırılmasında yüzde yüz etkili olmadığını belirtirken, tüketicilerin alabileceği bazı önlemleri şöyle sıraladı:
- Akan suyun altında iyice yıkamak ve kabukları soyarak tüketmek
- Yapraklı sebzelerin dış yapraklarını atmak ve kalan yaprakları ayırarak yıkamak
- Tuzlu veya sirkeli suda bekleterek sonrasında iyice durulamak
- Bir litre suya altı çay kaşığı karbonat katılarak hazırlanan karbonatlı suda yaklaşık 15 dakika bekletmek ve sonrasında akan muslukta iyice durulamak
Uzmanlar, özellikle hamileler, çocuklar ve kronik hastalığı olanların pestisit kalıntıları konusunda daha dikkatli olması gerektiğini vurguluyor. Organik tarım ürünlerinin tercih edilmesi, mevsiminde tüketim ve güvenilir kaynaklardan alışveriş yapılması da öneriler arasında yer alıyor.