Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadele politikalarını yasal çerçeveye kavuşturan İklim Kanunu Teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. Sera gazı emisyonlarının azaltılmasından iklim değişikliğine uyum faaliyetlerine, planlama ve uygulama araçlarından denetim mekanizmalarına kadar geniş bir alanı düzenleyen kanun, muhalefet tarafından “doğa katliamına yasal kılıf” olarak nitelendirildi.
39 YENİ KAVRAM HUKUK SİSTEMİNE GİRDİ
Kanun, Türkiye’nin iklim hukukuyla ilgili terminolojisini de zenginleştiriyor. İklim Adaleti, İklim Finansmanı, Net Sıfır Emisyon, Adil Geçiş, Birincil Piyasa, Karbon Kredisi, Denkleştirme, Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), Gömülü Sera Gazı Emisyonları ve Gönüllü Karbon Piyasaları gibi 39 terim yasal statü kazandı. Düzenlemeyle kamu kurum ve kuruluşlarıyla gerçek ve tüzel kişiler, kamu yararı gözetilerek alınacak tedbirlere ve düzenlemelere süresinde uymakla ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAŞKANLIĞI’NA GENİŞ YETKİLER
Yeni kurulan İklim Değişikliği Başkanlığı, kanunla önemli yetkilerle donatıldı. Sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerine ilişkin ilerlemeler yıllık bazda bu başkanlık tarafından izlenecek. Başkanlık ayrıca kurumlar arası koordinasyonu sağlama, faaliyetleri ve standartları belirleme, gelişmeleri izleme ve karbon fiyatlandırmasına ilişkin piyasaya dayalı mekanizmaları düzenleme yetkilerine sahip olacak.
Düzenlemeyle, İklim Değişikliği Başkanlığı’na kendi iş ve işlemleri için ihtiyaç duyduğu verileri Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu’ndan temin etme ve kendi ürettiği verileri de bu platformla paylaşma zorunluluğu getirildi. Başkanlık, ayrıca düzenlemenin uygulanmasına yönelik gerekli gördüğü bilgi, belge ve veriyi kamu kurum ve kuruluşlarıyla gerçek ve tüzel kişilerden doğrudan isteme yetkisine sahip olacak.
YEREL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANLARI HAZIRLANIYOR
Kanun, her il için ayrı bir yerel iklim değişikliği eylem planı hazırlanmasını öngörüyor. Bu planlar, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum amacıyla adil geçiş gereklilikleri gözetilerek, vali koordinasyonunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, diğer illerde il belediyesi ve il özel idaresi tarafından birlikte hazırlanacak. Planlara ilişkin nihai karar, İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu tarafından verilecek.
SINIRDA KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASI
Yasayla, Türkiye Gümrük Bölgesinde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını ele almak için Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulabilecek. Bu mekanizmaya ilişkin raporlama, kapsam, içerik, usul ve esaslar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı’nca belirlenecek.
Ayrıca, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı başkanlığında, yedi bakanlığın bakan yardımcıları, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkan Yardımcısı, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı ve İklim Değişikliği Başkanından oluşan Karbon Piyasası Kurulu oluşturulacak.
5 MİLYON LİRAYA KADAR PARA CEZASI
Kanun, düzenlemedeki yükümlülüklere ilişkin ağır idari yaptırımlar da içeriyor. Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu süresi içerisinde sunmayanlara, 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezası verilebilecek.
Ozon tabakasını incelten maddelere ilişkin mevzuatla belirlenen usul ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak, ozon tabakasını incelten maddeleri kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon lira, bu maddeleri içeren ürünlere veya ekipmana bakım, onarım ve servis amaçlı hizmet veren gerçek ve tüzel kişilere 250 bin lira, etiketleme hükümlerine uymayanlara ise 120 bin lira idari para cezası uygulanacak.