Öğrenci Veli Derneği (Veli-Der) tarafından düzenlenen çalıştayda, ekonomik kriz, piyasalaşan eğitim sistemi ve çocuk işçiliği gibi nedenlerle Türkiye’de yaklaşık 2 milyon çocuğun okullarından koptuğu açıklandı.
Türkiye’nin Eğitimde Harita Çizgileri: Bölgesel Veriler
Çalıştayda paylaşılan veriler, Türkiye genelinde ciddi bir eğitimden uzaklaşma krizi olduğunu ortaya koydu. İşte dikkat çeken şehir bazlı oranlar:
15-17 yaş grubunda eğitimin dışında kalan çocuk oranı:
Muş: Her 3 çocuktan 1’i eğitim dışında
Ağrı: Her 3 çocuktan 1’i eğitim dışında
Gümüşhane: Her 3 çocuktan 1’i eğitim dışında
Siirt: Her 3 çocuktan 1’i örgün eğitim dışı
Bitlis: Her 3 çocuktan 1’i örgün eğitim dışı
Mardin: Her 4 çocuktan 1’i eğitim dışında
Batman: Her 5 çocuktan 1’i eğitim dışında
Şanlıurfa: Her 5 çocuktan 1’i eğitim dışında
Niğde: Her 5 çocuktan 1’i eğitim dışında
Çankırı: Her 5 çocuktan 1’i eğitim dışında
Eğitim Sisteminden Kopuşun Genel Verileri
6 yaşındaki her 10 çocuktan en az 1’i eğitim dışı
17 yaşındaki her 7 çocuktan 1’i okula devam etmiyor
2023’te 300 bin üniversite öğrencisi okulu bıraktı
Meslek liselerinde devamsızlık oranı %46,6
İmam hatip liselerinde devamsızlık oranı %29,3
Çocuk işçiliği ve yoksulluk yaygınlaşıyor
UNICEF’e göre: Türkiye, 36 OECD ülkesi arasında çocuk refahında 35. sırada
TÜİK verisi (2024): 15-17 yaş arasında 970 bin çocuk kayıtlı işçi
MESEM’lerde çalışan çocuk sayısı: 504 bin
Toplam iş gücündeki çocuk sayısı: 1,5 milyon
Yaz aylarında bu sayı 3 milyona ulaşıyor
İSİG Meclisi: 2013’ten bu yana en az 770 çocuk işçi hayatını kaybetti
Çocuk yaşta doğum ve eğitimden kopuş bağlantısı
2023 TÜİK verisi:
15-17 yaş arası: 6.515 doğum
15 yaş altı: 130 doğum
Son 24 yılda:
18 yaş altı: 590 bin çocuk doğum yaptı
15 yaş altı: 21 bin doğum
Toplam 10-19 yaş grubunda doğum yapan çocuk sayısı: 2 milyonu geçti
Karma eğitimin fiilen kaldırıldığı yerler
Türkiye genelinde her 5 ortaokuldan biri karma eğitim vermiyor,imam hatip okulları karma eğitimin en çok kaldırıldığı kurumlar.
İmam hatip liseleri: Toplam ortaöğretimin %13’ü
Ortaokullarda imam hatip oranı: %20
Son dönemde 8 kız ortaokulu açıldı
Kız çocuklarının eğitimden uzaklaşması, çocuk yaşta evlilikleri tetikliyor
443 bin çocuk karma eğitim hakkından mahrum
Veli-Der’den 25 Maddelik Çözüm Önerisi
Veli-Der, eğitim sisteminin çocukların geleceğini güvence altına alması gerektiğini vurgulayarak şu önerileri sıraladı:
1- Çocukluk eğitim hakkıyla birlikte kazanılmıştır. Çocukluk okul ortamındaki sosyalleşme üzerinden de ele alınmalıdır. Zorunlu eğitimde çocuk evliliği, iş hayatına erken atılma gibi konuların gündeme gelmesi zorunlu eğitim ve çocuklar için tehdit oluşturmaktadır. Çocukluğunu kaybeden geleceği de kaybetmekte. Bütünlüklü yaklaşım ile çocukların eğitimde duygusal, sosyal, kültürler açıdan bütünlüklü birey olarak ele alınımını desteklenmelidir. Anayasanın ikinci maddesinde ‘insan haklarına dayalı, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.’ tanımı bütünlüklü bir eğitim hakkı talebimizin temelini oluşturur.
2- Eğitim tüm öznelerinin katılımıyla kamucu, bilimsel, demokratik ve laik bir temelde yeniden yapılandırılmalıdır.
3- Temel bir insan hakkı ve yurttaşlık hakkı olan eğitim herkes için eşit, parasız, nitelikli olmalıdır.
4- Türkiye koşullarına göre Okul öncesi eğitimin en az 2 yıl zorunlu olması gerekmektedir. 2 yaştan itibaren oyun grupları ile başlatılıp temel eğitimle ortak paralelde devam ettirilmeli ve sürekli, ulaşılabilir, tüm çocukları kapsayacak ve tercihlere mahal bırakmayacak şekilde olmalıdır.
5- Kamusal eğitim hakkı için bütçeden yeterli kaynak ayrılmalıdır.
6- Eğitim kamusal haktır, satılamaz. Özel okullar, kurslar, yurtlar; tüm özel öğretim kurumları kamulaştırılmalıdır.
7- Bugüne kadar özel öğretim kurumlarına teşvik, destek vb isimlerle aktarılan tüm kamu kaynakları, kamu arazileri, binaları geri alınmalı, devlet okulları, kamusal eğitim hakkı için kullanılmalıdır.
8- Eğitimden servet edinmeye yönelik tüm girişimler yasaklanmalıdır.
9- Eğitimin tüm kademe ve türlerinde ‘katkı payı’, ‘harç’, ‘bağış’ adı altında para toplanmasına son verilmelidir.
10- Okul sayısı artırılmalı; köy okulları yeniden açılmalı, ihtiyacı olan tüm öğrencilere burs sağlanmalıdır.
11- Tüm okullarda ücretsiz bir öğün beslenme programı hayata geçirilmelidir.
12- Eğitime erişim, devam ve tamamlama süreçlerinde toplumsal cinsiyet eşitliğini tam olarak sağlayacak önlemlerin alınmalıdır.
13- Ortaöğretim düzeyinde çocuk emeği sömürüsünün mekanları haline getirilen mesleki ve teknik eğitim politikalarına son verilmeli; şirketlerin değil çocukların üstün yararı esas alınmalı, mesleki eğitim merkezleri kapatılmalı (MESEM) çocuk emeği sömürüsüne olanak veren uygulamalar ve çocuk işçiliği tamamen yasaklanmalıdır. MESEM’lerdeki çocukların okula geri dönüşü sağlanmalı, MESEM’ler için kamudan aktarılan kaynaklar çocuklara burs, eğitim desteği olarak verilmelidir.
14- Mesleki ve teknik eğitim politika belgesi, dört yeni okul modeli (sektör içi, sektöre entegre, bölge, ihtisas) uygulamaları çocukları okuldan koparmanın, çocuk yaşta işçileştirmenin adımlarıdır, sonlandırılmalıdır.
15- Karma eğitim ilkesini değiştirmeye yönelik uygulamalara son verilmelidir.
16- 12 yıllık zorunlu eğitimin kaldırılması, esnekleştirilmesi adıyla atılması planlanan adımlar çocukların en temel hakkı olan kamusal eğitim hakkını ellerinden alacaktır. Zorunlu 12 yıllık eğitim kesintisiz biçimde uygulanmalıdır.
17- Okul öncesi eğitim de (12 yıllık zorunlu eğitim süresine ek) zorunlu, parasız olmalı ve yaygın, kapsayıcı bir şekilde uygulanmalıdır.
18- Zorunlu eğitim evresinde açıköğretime geçişe neden olan esnek uygulamalara son verilmelidir.
19- Çocuk, genç, yetişkin tüm toplumun temel öğrenme ihtiyaçlarını karşılamaya dönük sosyal, kültürel ve mesleki kurslar parasız biçimde halk eğitimi merkezlerinde sunulmalıdır.
20- Eğitim kamusal bir haktır ve eğitimci niteliğine sahip eğitim emekçileri eliyle yürütülmelidir. MEB’in okullarda ve eğitim kurumlarında çeşitli faaliyet ve etkinlik yapmak üzere şirketlerle, STK adı altındaki çeşitli yapılarla, dini vakıf ve kurumlarla imzaladığı protokol ve anlaşmalara son verilmelidir.
21- Okullarda, tüm eğitim kurumlarında herhangi bir inancın ayrıcalıklı konum edinmesine yönelik her türlü teşvik, önlem ve düzenlemelere son verilmelidir.
22- Eğitimin niteliği, sürekliliği için esnek, güvencesiz çalıştırılma politikalarına son verilmelidir. Tüm eğitim emekçileri kadrolu istihdam edilmelidir.
23- Kamusal eğitim hakkı beslenme, ulaşım, barınma, kırtasiye haklarından ayrı değerlendirilemez. Beslenme, barınma, ulaşım, kırtasiye, ders materyalleri devlet tarafından ücretsiz karşılanmalıdır.
24- Tüm okullarda öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmesine olanak sağlayacak olan kültür, sanat ve spor etkinliklerini teşvik eden ders, mekan, etkinlik seçenekleri oluşturulmalıdır.
25- Ortaöğretimde ve temel eğitimde farklı okul, okul türü uygulamasına son verilmeli tüm öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda desteklendiği eşit, nitelikli, kapsayıcı eğitim hakkı esas alınmalıdır.
“Çocukluğunu Kaybeden, Geleceğini Kaybeder”
Veli-Der’in sonuç bildirgesinde, çocukların eğitimden uzaklaşmasının sadece bireysel değil, toplumsal bir yıkıma yol açacağı vurgulayarak “Çocukluk okulda kazanılır. Eğitim, çocukları yalnızca bilgiyle değil; sosyal, kültürel ve duygusal gelişimle de buluşturur. Bu hakkın kaybı, gelecek kuşakların da kaybıdır” ifadelerini kullandı.