Türk lirası kredilerdeki yüksek faiz ve yatay döviz kuru nedeniyle firmalar son dönemde döviz cinsi borçlanmaya yönelirken, Merkez Bankası (TCMB) bu alanda sınırlayıcı bir adım attı.
TCMB’den yapılan açıklamada, “Yabancı para krediler için yüzde 2 olan aylık büyüme sınırının yüzde 1,5’e indirilmesine, TL kredilerde yüzde 2 olan aylık büyüme sınırlarının sabit tutulmasına karar verilmiştir” denildi. Bu karar, döviz cinsi kredilerdeki hızlı artışın önüne geçmeyi hedefliyor.
Döviz kredilerde hızlı artış
Türk lirası faizinin siyasi hesaplarla düşük tutulduğu dönemde, düşük faizli TL kredi çekenler, parasını dövize ve altına yatırmış, döviz kredi bakiyesi olanlar da düşük faizli TL kredi kullanarak bu bakiyeyi azaltma yoluna gitmişti. Bu yöntemle özel sektörün döviz açığı, Merkez Bankası rezervleri kullanılarak azaltılmıştı.
Nitekim, 2018 sonunda 182,2 milyar dolar olan döviz kredi hacmi, 2023 sonunda 128,7 milyar dolara kadar geriledi ve beş yıldaki düşüş 53,5 milyar dolar oldu. Ancak, 2024 ile birlikte tablo değişti ve döviz krediye erişebilen şirketler, bu krediyi ithalat ve yatırım ödemelerinin yanı sıra yüksek TL faizden yararlanmak için kullanmaya başladı.
Bu yılın ilk beş ayında döviz cinsi kredi hacmi toplamda 21,5 milyar dolar, yılbaşından bu yana toplamda 25,7 milyar dolar arttı. Döviz kredileri hızlı artınca TCMB, 23 Mayıs 2024 tarihinde bu krediler için aylık yüzde 2’lik büyüme sınırı getirdi. Bu sınırlama sonrasında hızı yavaşlasa da döviz kredi hacmindeki artış devam etti.
Bu sınırlama ile birlikte dövizle borçlanıp TL faizden yararlanmak isteyenler, yurt dışı kreditörlerin kapısını çalmaya başladı.
Döviz açığında 13 yılın en hızlı yükselişi
Reel sektörün döviz açığı, Nisan ayında 11,4 milyar dolar artarak son 13 yılın en hızlı aylık artışını kaydetti. Son dönemde şirketler dövizde varlıklarını azaltırken borçlarını artırdı.
Ekim 2023 ile Nisan 2024 arasındaki beş aylık dönemde, reel sektörün döviz açığı 28 milyar dolarlık artışla iki yılın zirvesi olan 102,5 milyar dolara yükseldi. Kur krizleri ve düşük faiz politikası uygulanan bu beş buçuk yıllık dönemde döviz açığında 121 milyar dolarlık düşüş sırasında, TCMB döviz rezervleri özel sektörün döviz açığının kapatılmasında kullanıldı. Bu dönemde düşük faizli TL kredi kullanan şirketler döviz varlıklarını artırırken, döviz borçlarının bir bölümünü kapattı.
İlginizi çekebilir: İkinci evi olanlar dikkat: Eviniz boşsa emlak vergisi alınacak