Nöbetçi Eczaneler
DEMOKRAT GÜNDEM-HABER MERKEZİ- TMMOB Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin depreme dayanıksız olduğu gerekçesiyle yıkım kararı aldığı Çankaya Katlı Otopark ve Alışveriş Merkezi’ne ilişkin bir açıklama yaptı. Açıklamada, yapının yalnızca teknik açıdan değil, tarihi kent merkezi açısından da acilen kaldırılması gereken bir yapı olduğu vurgulanarak, belediyenin kararına açık destek verildi.
“Hukuka aykırı şekilde inşa edilmiş bir yapı”
Açıklamada, söz konusu yapının hukuka aykırı şekilde inşa edildiği belirtilerek, “Yıkım kararı yalnızca teknik bir zorunluluk değil, aynı zamanda İzmir’in tarihi kent merkezi için ivedilikle uygulanması gereken doğru bir karar olarak değerlendirilmektedir” denildi.
Arkeolojik sit derecesi tartışması
Çankaya Katlı Otoparkı’nın bulunduğu alanın sit derecesinin geçmişte hukuka ve koruma politikalarına aykırı şekilde değiştirildiği de açıklamada yer aldı. Buna göre, yapı 2024 yılı içerisinde 1. derece arkeolojik sit alanı statüsünden çıkarılarak 3. dereceye indirildi ve böylece güçlendirme çalışmaları gündeme geldi. Ancak riskli yapı raporları ve yüksek maliyet nedeniyle İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yıkım kararı alındı.
UNESCO süreci ve planlama sorumluluğu
Yapının, UNESCO Dünya Mirası adaylık sürecinde yer alan “İzmir Tarihi Liman Kenti Alanı” sınırlarında yer aldığına dikkat çeken Şehir Plancıları Odası, bu nedenle yapılacak her müdahalenin mevcut koruma planları ve alan yönetim planına uygun olması gerektiğini vurguladı.
Açıklamada, 2022 yılında onaylanan İzmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetim Planı’na atıf yapılarak şu ifadelere yer verildi:
“Planın Faaliyet 2.3.2 maddesinde, Agora Ören Yeri’nin siluetini olumsuz etkileyen ve Eşrefpaşa Caddesi’ndeki trafik yükünü artıran Çankaya Katlı Otoparkı’nın, 1/5000 ölçekli Kemeraltı Kentsel Sit Alanı Nazım İmar Planı kararları doğrultusunda kaldırılacağı; alanın Agora ve Basmane bölgeleri için Ziyaretçi Karşılama ve Bilgilendirme Merkezi olarak düzenleneceği belirtilmiştir.”
Aynı maddede bu merkezin bir ulusal veya uluslararası mimari yarışmayla elde edilmesi gerektiği de ifade edilmiştir.
Otoparkın yıkımı: Tarihi doku için önemli bir adım
Şehir Plancıları Odası, yıkım kararının yalnızca riskli bir yapının kaldırılması değil, aynı zamanda tarihi kent dokusunun yeniden kurulması yönünde önemli bir adım olduğunu belirtti. Bu yapının, geçmişte kent planlamasında yaygın olan otomobil merkezli yaklaşımın bir ürünü olduğuna dikkat çekilerek, artık böyle anlayışların tarihi kent merkezlerinde geri dönülmez zararlara yol açtığına vurgu yapıldı.
Toplu taşıma ve yaya erişimi öncelikli olmalı
Açıklamada ayrıca, tarihi kent merkezine erişimde özel araç kullanımının değil, toplu taşıma, yaya ve bisikletli ulaşımın esas alınması gerektiği belirtildi. Bugün metro, tramvay, deniz ulaşımı ve otobüs hatlarıyla İzmir’in tarihi merkezine erişimin mümkün olduğuna dikkat çekildi.
“Bu erişim olanakları, güncel İzmir Ulaşım Ana Planı ve başlatılan revizyon çalışmaları kapsamında daha da güçlendirilmeli; kent merkezine erişim özel araçlar üzerinden değil, kamusal ve çevreci ulaşım biçimleri üzerinden planlanmalıdır” denildi.
Planlama süreci katılımcı ve şeffaf olmalı
TMMOB Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi, yıkım sonrasında yürütülecek planlama, tasarım ve uygulama süreçlerinin katılımcı, şeffaf ve bilimsel temellerle yürütülmesi gerektiğini vurguladı. Sürece ilgili meslek odalarının, üniversitelerin ve kentlilerin dahil edilmesi çağrısında bulundu.
“İzmir’in tarihi kent merkezinde gerçekleştirilecek her müdahale, kentin kültürel mirası, sosyo-ekonomik yapısı ve kamusal yaşamı üzerinde doğrudan etki yaratmaktadır” ifadelerine yer verilen açıklama, kapsamlı ve uzun vadeli bir kentsel yaklaşımın önemine dikkat çekerek sona erdi.
Açıklamanın tma metni şu şekilde:
“İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından, kent gündeminde uzun süredir tartışma konusu olan Çankaya Katlı Otopark ve Alışveriş Merkezi yapısının yıkımına karar verildiği açıklanmıştır.
2024 yılı içerisinde, Koruma Kurulu tarafından Çankaya Katlı Otopark ve Alışveriş Merkezi yapısının bulunduğu alanın 1. derece arkeolojik sit alanı statüsü; koruma politikalarına ve yapının yıkımına ilişkin alınmış daha önceki kurul kararına aykırı bir biçimde 3. derece arkeolojik sit alanı olarak değiştirilmiş ve bu değişiklikle yapının güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
Ancak söz konusu yapının, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında hazırlanan teknik rapor doğrultusunda riskli yapı olarak tespit edilmesi ve güçlendirme maliyetinin oldukça yüksek olması nedeniyle yıkımına karar verildiği kamuoyu ile paylaşılmıştır.
TMMOB Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi olarak, tarihi kent merkezi içerisinde hukuka aykırı biçimde inşa edilmiş bu yapının yıkım kararını yalnızca teknik bir zorunluluk değil, aynı zamanda İzmir`in tarihî kent merkezi için ivedilikle uygulanması gereken doğru bir karar olarak değerlendiriyoruz.
Önemli bir adım
Tarihi kent merkezi açısından alınan yıkım kararı doğru bir karardır.
Smyrna Agorasının yanı başında yer alan Çankaya Katlı Otopark ve Alışveriş Merkezi yapısı; İzmir tarihi kent merkezini kapsayan ve UNESCO Dünya Mirası adaylık sürecinde yer alan “İzmir Tarihi Liman Kenti Alanı” sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Bu konumu itibarıyla alanda gerçekleştirilecek her türlü uygulamanın yürürlükte bulunan Koruma Amaçlı İmar Planları ve Alan Yönetim Planı kararları ile uyumlu biçimde ele alınması zorunludur. 2022 yılında onaylanan İzmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetim Planında söz konusu yapı ve alan için İzmir Büyükşehir Belediyesine açık bir sorumluluk yüklenmiştir.
Planın Faaliyet 2.3.2 maddesinde, “Agora Ören Yerinin siluetini olumsuz etkileyen ve Eşrefpaşa Caddesi‘ndeki trafik yükünü artıran Çankaya Katlı Otoparkı`nın, 1/5000 ölçekli Kemeraltı Kentsel Sit Alanı Bütünü Nazım İmar Planı kararları doğrultusunda kaldırılacağı; alanın Agora ve Basmane bölgeleri için Ziyaretçi Karşılama ve Bilgilendirme Merkezi olarak düzenleneceği” ifade edilmiştir. Aynı maddede, bu merkezin ulusal veya uluslararası bir yarışma projesiyle elde edilmesi gerektiği de açıkça belirtilmiştir.
Dolayısıyla söz konusu yapının yıkımı, yalnızca riskli bir yapının kaldırılması değil; aynı zamanda plan kararlarıyla da öngörülen, tarihi kent merkezinin bütünlüğünü yeniden kurma yönünde atılmış bir adımdır.
Tarihi kent merkezine erişimde toplu taşıma tercih edilmelidir
Çankaya Katlı Otoparkı, yapıldığı dönemin otomobil merkezli planlama anlayışının bir ürünüdür. Bu anlayışın tarihi kent merkezlerinde geri dönülmez tahribatlara yol açtığı artık açıktır. Kültürel miras açısından zengin kent merkezlerinde, özel araç kullanımını artıran değil; toplu ulaşımı, yaya erişimini ve bisikletli ulaşımı güçlendiren politikalar esas alınmalıdır.
Planlama yapılmalı
Bugün İzmir tarihi kent merkezine metro, tramvay, deniz ulaşımı ve otobüs hatlarıyla erişim mümkündür. Bu erişim olanakları, güncel İzmir Ulaşım Ana Planı ve yakın dönemde başlatılan plan revizyonu çalışmaları kapsamında daha da güçlendirilmeli; kent merkezine erişim özel araçlar üzerinden değil kamusal ve çevreci ulaşım biçimleri üzerinden planlanmalıdır. Süreç, şeffaf ve katılımcı bir yöntemle yürütülmelidir.
İzmir’in tarihi kent merkezinde gerçekleştirilecek her müdahale, kentin kültürel mirası, sosyo ekonomik yapısı ve kamusal yaşamı üzerinde doğrudan etki yaratmaktadır. Bu nedenle, yıkım sonrası süreçte yürütülecek planlama, tasarım ve uygulama aşamaları ilgili meslek odaları, üniversiteler ve kentlilerin katılımıyla, şeffaf ve bilimsel bir yaklaşımla yürütülmelidir.”