DEMOKRAT GÜNDEM- Türkiye’nin yetiştirdiği önemli değerlerden tiyatro yazarı, senarist, şair, öykü yazarı ve aktivist Eşber Yağmurdereli, İzmir’de geçirdiği rahatsızlık nedeniyle hastaneye kaldırıldı.
Yaşamının uzun yıllarını cezaevlerinde geçiren ve verdiği insan hakları mücadelesiyle de tanınan tiyatro yazarı ve yönetmen Eşber Yağmurdereli, İzmir’de geçirdiği beyin kanaması nedeniyle acil olarak hastaneye kaldırıldı.
Durumu ciddiyetini koruyan Yağmurdereli, yoğun bakım ünitesinde tedavi altına alındı.
Eşber Yağmurdereli’nin sağlık durumuyla ilgili detaylar henüz netleşmez iken sevenleri ve sanat camiası bu haberle üzüntüye boğuldu.
Yağmurdereli’nin uzun yıllardır sahnelediği oyunlar ve yönettiği projeler, Türk tiyatrosuna önemli katkılarda bulunmuş ve geniş bir izleyici kitlesi edinmişti.
EŞBER YAĞMURDERELİ KİMDİR?
Eşber Yağmurdereli, 1945 yılında Erzurum’un Tortum ilçesinde doğmuş bir yazardır. Anne ve babası Gümüşhane iline bağlı Yağmurdereli ilçesindendir.
Görme yetisini kötü bir olay sonucu kaybetmesi sonrasında 1958 yılında Ankara Körler Okulu’nda orta öğrenimine başlamıştır.
Lise döneminde arkadaşlarıyla birlikte “Aydınlığa Doğru” adında bir dergi çıkarmıştır. Lise son sınıfta William Saroyan’ın “Yoksul İnsanlar” adlı kitabından oyunlaştırdığı “Yüreği Dağlarda Olan Adam” öyküsü aynı dönem Bursa Halkevi Oda Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir.
1964 yılında üniversite merkezi sınavını üçüncülükle kazanarak Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydolmuştur. Yağmurdereli, Hüseyin Cevahir, Zekai Özger, Prof. Ahmet İnan, Haluk Şahin, Metin Güven, Gürsen Topses, Gün Zileli ve birçok arkadaşıyla “Yeni Eylem” dergisini çıkarmıştır. Derginin editörü, sahibi ve sorumlu yönetmeni olarak görev yapmıştır.
ÜNİVERSİTEDEN UZAKLAŞTIRILDI
12 Mart Muhtırası sonrasında, 1973 yılında üniversitedeki öğretim üyelerinin uzaklaştırılma operasyonundan etkilenerek, 12 Mart 1971 döneminden sonra üniversiteden uzaklaştırılmıştır.
1972 yılında Samsun’un Havza ilçesinde avukatlık kariyerine adım atan Eşber Yağmurdereli, Disk, TÖB-DER gibi halk örgütlerinin sıkıyönetim dönemlerindeki yargılanmalarında savunma avukatlığı yapmıştır.
1977 yılında Bursa’da avukatlık yaparken evlenen Yağmurdereli, “Türkiye Halk Kurtuluş Partisi Cephesi/ Acilciler” grubunun kurucusu ve lideri olduğu iddiasıyla 13 Mart 1978’de tutuklanmıştır.
Türk Ceza Kanunu’nun 146. maddesinin 1. fıkrası uyarınca “Anayasal düzeni silah zoruyla değiştirme” suçundan Samsun Ağır Ceza Mahkemesi tarafından müebbet hapis cezasına çarptırılmıştır.
EŞBER YAĞMURDERELİ 14 YIL KESİNTİSİZ CEZAEVİNDE KALDI
Bursa Cezaevi’nde Nazım Hikmet’in ranzasında bir ay kadar yattıktan sonra, kesintisiz 14 yıl süren cezaevi süreci başlamıştır. Bir siyasi mahkum olarak Bursa, Samsun, Trabzon, Adıyaman, Amasya, Mardin, Diyarbakır, Mardin, Sinop, Samsun ve Bursa cezaevlerinde tutuklu kalmıştır.
CEZAEVİ YAŞAMI TEK KİŞİLİK HÜCRELERDE, TECRİT ALTINDA GEÇTİ
29 Ocak 1982’de Sinop Kale Cezaevi’ne sürgüne gönderilen Yağmurdereli, zaman zaman deniz suyu ile dolan bir hücrede bir ay kadar tutulmuştur. Sonrasında iki yılını geçireceği bir başka hücreye kapatılmıştır. Sinop Kale’sindeki yıllardan sonra Samsun’a, birkaç yıl sonra da Bursa Cezaevi’ne nakledilmiştir. 1987 Eylül’üne kadar, çaycılar ve gardiyanlar dahil hiç kimseyle konuşturulmadan tecrit altında tutulmuştur.
Tecrit, tam 7 yıl sonra sona erdiğinde içeri alındıktan 20 gün sonra doğan oğlu ve ailesiyle görüşebilmiştir. Yağmurdereli, uzun cezaevi günlerinde yazdığı kısa öyküleri ve tiyatro oyunlarını gizlice dışarı çıkarabilmiştir. “Pek Firaklı Bir Dağ Masalı” adlı öyküsü 1986 yılında bir yarışmada birinci olmuştur.
“Mor Masa” adlı oyununun Londra’da sahnelenme çabaları sonuçsuz kalmıştır. “Cezaevi Şiirleri Antolojisi” adlı eseri ise Londra’da İngilizce olarak yayınlanmıştır. 1990 yılında Uluslararası Af Örgütü, “Avukat Eşber Yağmurdereli’nin adil olmayan yargılanması” başlıklı bir rapor yayınlamış ve bu raporu dünya genelindeki hükümetlere ileterek Yağmurdereli’nin durumuna dikkat çekmiştir.
YAĞMURDERELİ 13 YIL SONRA ŞARTLI TAHLİYE İLE ÖZGÜRLÜĞÜNE KAVUŞTU
13 buçuk yıl boyunca hapsedildikten sonra, Terörle Mücadele Yasası (TMY) kapsamındaki “şartlı tahliye” hükümlerinden faydalanarak, Eşber Yağmurdereli 1 Ağustos 1991 tarihinde özgürlüğüne kavuşmuştur.
Yağmurdereli’nin serbest bırakılmasının ardından, “barış” ve “demokrasi” girişimlerine aktif olarak katılmış, ölüm oruçlarında arabuluculuk rolü üstlenmiş ve “Barış için 1 Milyon İmza Kampanyası”nın sözcülüğünü üstlenmiştir.
8 Eylül 1991’de, İnsan Hakları Derneği (İHD) mitinginde yaptığı konuşma nedeniyle 10 ay hapis cezasına çarptırılmıştır. Yargıtay tarafından onaylandıktan sonra, daha önce şartlı tahliye edildiği için bu ceza, önceki cezasının geri kalanıyla birleştirilmiştir.
7 Kasım 1995 tarihinde tekrar tutuklanarak Ümraniye Cezaevi’ne konulan Yağmurdereli, kamuoyunun güçlü tepkisi sonucu 15 Aralık 1995’te serbest bırakılmıştır.
1996 Temmuz’unda cezaevlerindeki ölüm oruçlarının 60. güne ulaşması ve ölümlerin başlamasıyla, Yağmurdereli Bayrampaşa Cezaevi’ndeki mahkumlarla görüşerek sorunların çözümüne aracılık etmiş ve daha fazla can kaybının yaşanmasını önlemiştir.
BARIŞ İÇİN BİR MİLYON İMZA KAMPANYASINA KATILMIŞTI
8 Ekim 1996 tarihinde “Barış için Bir Milyon İmza” adını verdiği toplumsal barış kampanyasını, aydınlar, sanatçılar, bilim insanları, iş adamları, politikacılar ve demokratik kitle örgütleri temsilcileriyle başlatmıştır. Ülkeyi dolaşarak topladığı bir milyon imzalı dilekçeyi 17 Mayıs 1997 tarihinde TBMM Başkanına teslim etmiştir.
Sinop Kalesi’nde hücresindeyken yazdığı “Akrep” adlı oyununu Ankara Sanat Tiyatrosu’nun sahnelemesi planlanmıştır. Ancak 24 Ekim 1997’den beş gün önce, 19 Ekim tarihinde TBMM Başkanı Hikmet Çetin ile yer aldığı bir program sonrasında canlı yayında gözaltına alınarak Çankırı Cezaevi’ne kapatılmıştır.
EŞBER YAĞMURDERELİ AFFI KABUL ETMEDİ
Toplumsal tepkiler tekrar yükseldiğinde, hükümet, görme engeli bahanesiyle Cumhurbaşkanı tarafından özel bir af yoluna gidilmesini talep etti, ancak Yağmurdereli bu affı kabul etmedi. Bunun yerine, düşüncelerin suç sayılmasını ortadan kaldıracak yasal düzenlemelerin acilen yapılmasını istedi.
Hükümet, “Cezaevindeki sağlık sorunları tedavi edilemez durumda olduğu için bu durumun ölüme yol açabileceği” gerekçesiyle, inisiyatif kullanarak Yağmurdereli’yi tahliye etti.
Ancak, 1 Haziran 1998 tarihinde Yağmurdereli tekrar tutuklandı ve 18 Ocak 2001’de basın yoluyla işlenen cezaların ertelenmesiyle ilgili yasadan yararlanarak serbest bırakıldı.
Eşber Yağmurdereli’nin aldığı ödüller:
“Akrep” oyunu, 1998 yılında Sanat Kurumu tarafından “bütün zamanların en iyi yazılmış oyunlarından” ödülüne layık görülmüştür.
“Akrep” oyunu, 1999 yılında “İsmet Kuntay En İyi Oyun Yazarı” ödülünü kazanmıştır.
1985 yılında Fransa’nın Bordeaux kentindeki İnsan Hakları Enstitüsü ile Avrupalı Avukatlar Derneği tarafından verilen “Ludovic Trarieux Ödülü”ne layık görülmüştür, aynı ödülü Nelson Mandela da almıştır.
8 Temmuz 2001 tarihinde katıldığı Görme Engelliler Satranç Turnuvası’nda 5. sırada yer almıştır.
News
