Gençlik: Çöküşün aynası, kurtuluşun habercisi

Bu ülkede her kuşak, dünyanın en zor döneminde büyüdüğüne inanır; ancak bugünün gençleri gerçekten bir kırılmanın merkezinde duruyor.

Kırılan şey gençler değil elbette; gençleri ölçmek için kullanılan siyasal, kültürel ve ahlaki cetveller. Yetişkinler bu çatırdamayı gençlerin kulaklarında duyuyor, gençler ise çatlağın içinden bakıyor.

Thomas Kuhn yaşasaydı, bu tabloya muhtemelen “Paradigma değişiyor, endişelenmeyin,” derdi. Fakat bizdeki siyasetçiler değişimi çoğu zaman deprem değil, gençlik hatası sanıyor.

Eskinin paradigması basitti: itaat, istikrar, bağlılık. Gençlik toplumun “evlat” koltuğunda oturur; düşündüğü kadar sevilir, sorguladığı kadar azar işitirdi.

Aile devletin küçük maketi, okul ideolojik mutfağı, siyaset ise büyüklerin özel kulübüydü. Gençler içeri ancak “geleceğimizsiniz” alkışıyla alınırdı. Bu düzen, “normal bilim” gibi tartışmasız kabul edilirdi; kimse yasalarını sorgulamazdı çünkü sorgulanmadan işlediğine inanılırdı.

Bir gün gençler gözlüklerini çıkarıp gerçeği gördü: Bu düzen bilimsel değil, sadece bir alışkanlıktı. Vaad edilen gelecek sisli, adalet dekoratif, liyakat ise yalnızca afişlerdeydi.

Anomali işte böyle doğdu: Gençler hikayenin eksik cümlelerini fark etti. Bu farkındalık davranışlarını değiştirirken, dünyanın açıklanma biçimi de değişti. Yetişkinler bunu “saygısızlık” olarak okuyor; oysa bu, sadece paradigma sonrası yeni bir gerçeklik.

Siyaset bu kırılmayı anlamadıkça geriliyor; gerildikçe gençlere daha çok öğüt veriyor, her öğüt gençleri daha da uzaklaştırıyor. Bir kuşağın davranışını “bozulma” diye yorumlamak, aslında kendi düzeninin bozulduğunu reddetmektir.

Gençlerin yatay örgütlenmesi, hızlı yön değiştirmesi, derin sadakat bağlarından kaçınması… Bunların hiçbiri kriz değil; yeni paradigmanın doğal jeolojisi.

“Gençler algoritmalarla büyüyor” deniyor, doğru. Ama bu bir tehlike değil; yeni dünyanın matematiği. Algoritmalar şunu öğretti: Dünya sabit değil, değişebilir. Dolayısıyla otorite, gelenek, siyaset ve kimlik bile sorgulanabilir.

Eskinin siyasetçileri gençleri “kararsız” buluyor; oysa gençler yalnızca kararın verilebileceği zeminin artık geçerli olmadığını görüyor. Bu zeminsizlik gençliğin değil, siyasetin sorunu.

Bir ülkede gençlik neyi reddediyorsa orası çürüktür; neye yöneliyorsa gelecek oradadır. Yetişkinler bunu duymak istemiyor çünkü paradigmalar ölürken en çok onların çıkarları incinir.

Gençlerin değiştiğini söylüyorlar ama asıl değişmeyen kendileri. Kuhn’un dediği gibi, yeni paradigma daha doğru olduğu için değil, dünyayı başka türlü anlamayı mümkün kıldığı için kabul edilir. Gençler bugün tam da bunu yapıyor: Dünyanın anlamını yeniden kuruyor.

Gençlerin hızlı ruh halleri, kimlik geçişleri, görünürlük arzuları ve “şu anda kim olduğum”u merkeze almaları, eski dünyanın tutarsızlık saydığı şeyler, yeni dünyanın tutarlılığıdır. Gençlik kendi fiziğini çoktan kurdu; siyasetin fiziği hâlâ eski mekaniğin yasalarına bağlı.

Siyasi iktidarlar gençleri hizaya getirmeye çalıştıkça gençlik siyasetin aynasına dönüşüyor. Çünkü gençler iktidarın en dürüst aynasıdır: Kusur neredeyse en önce orada görünür.

Gençleri anlamak için onları düzeltmek değil, ışığın hangi açıyla kırıldığına bakmak gerekir. Paradigma çökerken hiza çizgisini artık gençler çizer   ve bu çizgi kimseyi memnun etmek zorunda değildir.

Gençliğin davranışındaki dönüşüm, siyasal sistemin çürüyen bölümlerini gömen sessiz bir devrimdir. Bu devrim yumuşak olabilir, ama etkisi radikaldir: Gençlik bugün eski düzenin cenazesiyle yeni dünyanın doğum sancılarını aynı anda taşıyan bir eşiği temsil ediyor.

Siyaset bunu fark ederse yenilenir; fark etmezse yok olur.

Gençlik ise kaybetmez, çünkü her yeni paradigmanın dili daima gençlerden gelir.

Ve o dil çoktan konuşulmaya başlandı bile.

Yazarın son yazısı: Aşağılık kompleksinin anatomisi