TARİH NEDİR?
Bayramın birinci günü watshapp grubumuzdan Hayri, yanılmıyorsam, tarih nedir İrfan diye sormuştu. Fakülteden sınıf arkadaşımdır, tarihle ilgili düzeyimin sonradan ve yama gibi olduğunu, belirli bir farkındalığı dolayısıyla bilince varan kişilerin tarihe merakının kaçınılmaz olduğu kadar olacağını bilir. Ben de bu dediğimdenim işte, yamalı tarih bilgili. Bir kaç zamandır, Heredot’la başlayarak antik dünyanın iki epik eseri İlyada ve Odysseia dahil bir kaç tarih kitabı okumaktayım. Merak meraka davetiye çıkardıkça, ben de merakla okumuş, okuyorum. Tam burada yazıya girebilirim. Tarih uygarlığın dolaysıyla insanlığın geçmişidir.
Tarih meraktır. Tarih her an değişen bir bilgiler yumağıdır.
Yunanlı tarihçi Tukididis, İ.Ö VI. yüzyılda yaşamaktadır ve ta o zamanlarda “tarih değişkendir, az değişmesi, daha doğru olması için tarihe bölgesel değil, evrensel bakmalıdır” diyor. Tarih protean yani proton dur, her an değişir dıyor. Orhan Hançerlioğlu, Düşünce Tarihi yapıtında, dinler tarihini bölgesel izlerseniz farklı coğrafyalarda farklı epik şiirler Nuh, olyses tufanları gibi hikayeler dinlersiniz. Oysa tufana evrensel bakarsanız öykü birdir. Coğrafik bakışta öykü, bölgesel kahramanlıklar farklı epik destanları içine alır.
Ben tarihi incelerken bu evrensel davranışın zor, bayağı zor olduğunu gördüm ve inanıyorum; çünkü tıpkı duyduğu öyküye ilave katarak anlatıcı gibi, tarihte yaşanan her olaydan etkilenip yeni bir boyut kazanır. Biçim değiştirmek tarihin tabiatında vardır. Tarihe her eklenen olayın tarihin bütününü değiştirme gibi bir huyu vardır. Toynbee, 'Tarih Bilinci' kitabını yazarken, 'Ben olaylara evrensel baktım' diyor. Oysa ben kitabı okudum, hem de bir kaç kez. Toynbee'nin insanlık tarihini antik Yunan ve İngiltere tarihi üzerine oturtmuş olduğunu hissettim. 'Demek tarihte taraf olmamak zor' dedim kendi kendime. Öyle ya, kolay olsa 'sınır tanımaz tarihçiler' olmazdı.
Özetle tarih mümkün olduğunca tarafsız olmalı, tarihçinin bir ayağı geçmişte bir ayağı şimdide, gözleri gelecekte olmalı, tarihsel olaylar, değişkenlik tabiatı göz önüne alarak değerlendirilmeli. Yoksa siyasal anlamda globalleşmeve teknolojinin getirdiği globalleşmenin gerisinde kalır ve insanlık zarar görür. Bunlar kafamdan geçmekte ve biraz sonra yazarak Hayri’ye cevap vermeyi düşünüyorum.
Her sabah olduğu gib yürüyüşteyim. İki üç günden bu yana doğaya küskünüm. Geçtiğim yerlerdeki ağaçlara alel usul selam veriyor, hatta kediye köpeğe aldırmıyorum. Her sabah uzun uzun sohbet ettiğim yediveren limonla bile durup konuşmadım, geçtim. Arkamdaki minik ekolojik grup hep birlikte limona sesleniyorlar, 'Aadamının neyi var?' diyorlar, duyuyorum. Nasıl küsmeyeyim, siz olsanız ne yaparsınız? Bütün doğanın mahrem yerini açıp yan gelip yattığı ortamda ben üşüyorum. Mayısın yarısı oldu hala sıcak yok.
News