0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Geçtiğimiz aylarda toksik ilişkilerden bahsetmiş, son zamanlarda sözcük dağarcığımıza ingilizceden geçen toksik sözcüğünü ilişkilerimizi tanımlarken kullanmaya başladığımızı ifade etmiştim. Toksik ilişki, toksik aile ilişkileri vb. Toksik sözcüğünün anlamı zehirli, sağlığa zararlıdır. Sağlığa zararlı insan ilişkileri, sağlığa zararlı aile ilişkileri anlamında kullanılıyor. Sürekli olarak boş boş konuşan, hep her şeyi karşı taraftan bekleyen, kaprisler yapıp çıldırtan üstüne üstlük bir de manipülasyonlarla istediğini elde etmeye çalışan, sorumluluklarını hep başkalarına yükleyen, değer vermekten aciz, iletişim halinde olduğu insanlara bir şey katmayan aksine onların hayatından çalıp ömür törpüsü görevini hakkıyla icra eden insan modelinden bahsetmiştim.

Toksik aile sistemi söz konusu olduğunda, zehir her zaman içeride, derinlerde, ailenin çekirdeğindedir. Çekirdek neredeyse her zaman ebeveynlerdir. Açık ve kapalı, zehir içerideki hiç kimsenin açığa çıkarmasına veya hakkında konuşmasına izin verilmeyen bir aile sırrıdır. Dışarıda, ebeveynlerimiz sağlıklı, hoş insanlar gibi görünebilir ama bu görünüm sadece hassasiyetle kurdukları bir sis perdesidir. Aldatmacada muhteşemdirler ve daha da gelişmeye devam ederler. Ailenin her üyesinden uyum sağlaması beklenir. Toksik aile fertleri için aileye dair sundukları imaj son derece önemlidir ve bu yüzden sisteme aldatmaca hakimdir; sunulan imaj sahtedir.

Toksik bir ailede yetiştirildiğimizde, bizde bir sorun olduğunu düşünmek çok kolaydır. Bu sisteme yönelik herhangi bir isyan anının karşılığında gerçeğin sertçe çarpıtılacağını bir şekilde biliriz. Ailedeki kaba, istismarcı ve duygusal istismarından ve manipülasyonundan koruma ihtiyacımızın gerekçelerini fazlasıyla açıklamak ve savunmak zorunda olduğumuzu düşünürüz. Şema terapide kullandığımız sağlıklı ebeveyn modu dışında iki tür ebeveyn modu vardır; talepkar ebeveyn modu ve cezalandırıcı ebeveyn modu. Talepkar ebeveyn modunda ebeveyn çocuğundan aşırı beklenti içindedir, başarı odaklıdır (sevgisini çocuğunun performansına göre belirler), çocuğu ile ilişkisi duygu odaklıdır (istediğimi yaparsan seni severim vb.).Cezalandırıcı ebeveyn modunda ebeveyn çocuğunu sürekli değersizleştirir. Çocuk hayatı boyunca ebeveyninin gözüne girmek için her şey yapacaktır. Çocuklarını uzantıları olarak görür ve dolayısıyla çocuklarının yaşamlarını, seçimlerini dikte etmeye çalışırken, ayrılıp sağlıklı, benzersiz, kendi kendine yetebilen, özgüvenli insanlar olarak bireyselleştirebilecekleri şekilde özgürlük tanımazlar. Çocuklarının başarısı, popülerliği ve imajı hakkında açık beklentileri vardır ve çocuklarına ne giyeceklerinden, hangi üniversitede okuyacaklarına, hangi mesleği yapacaklarına kadar her şey hakkında görüş bildirirler. Bu iki moda yakın ihmalkar ebeveyn modeli de mevcuttur. Çocuklarına karşı son derece ilgisiz ya da çok az ilgi gösterir. Varlıklı bir ebeveyn olmasına rağmen çocuğuna uygun bir yaşam tarzı sunmak yerine, konken vb kağıt oyunlarına, kumarhanelere, içkiye harcamayı tercih edebilir. Çocuğunun onunla az da olsa zaman geçirmek istediğine dair işaret ve belirtileri görmezden gelir.

Çocuğuyla birlikteyken çocuğun kendine ait bir alanı yoktur ve ebeveyn çocuğunun ihtiyaçlarını görmezden gelirken, bütün gün televizyonda dizi izleyebilir. Çocuk için çok az maddi destek sağlayabilir. Birlikte geçirecekleri zaman için özel plan yapmaz, fast food yedirmeye götürür ya da çocuğun gitmesi uygun olmayan yerlere götürür. Psikolojik olarak olgunlaşmamış ebeveynler, çocuklarıyla birlikte acı çekemeyecek kadar kendilerine dönüktürler. Kendilerini sorun olarak değil de güçlü, önemli, gerekli ve kontrol sahibi hissetmenin bir yolu olarak, çocuğuna acı çektirmeyi tercih ederler. Toksik ebeveynlerin hiçbiri çocuklarının ihtiyacı olan zaman, sevgi ve dikkati vermezler. Toksik ebeveynlerin çoğunluğu ebeveynlikle ilgili yeterli ya da sağlıklı bir sorumluluk üstlenmekten bile acizdir. Çocuklarının özgüvenli insanlar olarak gelişmek için ihtiyaç duydukları zaman, sevgiyi ve dikkati vermek yerine, çocuklarını çok farklı şekillerde başlarından defederler. Başkalarının ihtiyaçlarını kendisininkinin üstüne koymak için gerekli empatiden kesinlikle yoksundur. Ebeveynlerinden empati ya da anlayış görmeyen çocuklar, depresif, öfkeli ve bezgin hale gelir. Çocuklarının ihtiyaçlarından önce kendisinin ihtiyaçlarını karşılamakta hiç sakınca görmez ve bunu yapmakta yüzde yüz haklı olduğunu düşünür. Bu tutum çocuklarının içinde onarılmaz derin ve haklı dargınlıklar yaratabilir. Sevgisizlik cephesinde seyrede birçok ebeveyn, sık sık çocuklarına ve çocuklarıyla ilgili sevgi itiraflarında bulunarak gerçek doğasını gizler. Bu tekrarlayan mekanik itiraflarla çocuklarına ve başkalarına çocuklarının ne kadar çok sevildiğini ve çocuklarıyla ne kadar gurur duyduklarını söylerler. Ancak gerçekte çocuklarıyla nitelikli zaman geçirmemişlerdir.

Kusurlu olduğumuzda, kişisel ve ilişkisel zaaflarımızı üstlenmekte sorun yaşamayız. Hata yaptığımızda kendimize dahi gülebilir, gerektiğinde çocuğumuzdan yanlışı itiraf edip özür de dileyebiliriz. Ancak toksik ebeveynler kendilerini kusurlu görmezler, zaaflarıyla yüzleşmek istemezler. 2 yaş narsisizminden çıkamazlar. Tıpkı 2 yaşındaki bebekler gibi toksik ebeveynler de tüm kararlarını hislerine dayandırırlar. Eylemlerinin sonuçlarını düşünmek, o an istediklerini almanın yanında hiç kalır. Toksik ebeveynler başkalarını düşünmeye tahammül edemez, onlarla konuşmaya çalıştığınızda, kendi üzerine düşünmek yerine kendine göndermelerde bulunur. Toksik ebeveynler manipülasyon yöntemlerini çok iyi kullanırlar.

Eğer toksik ebeveyniniz varsa; söylediğiniz ya da yaptığınız hiçbir şey onlar için yeterli değildir, çünkü mükemmel olduklarına inanırlar yani asla hata yapmazlar. İlgi odağı olmaları gerekir. Senaryoyu değiştirip istedikleri yöne çekebilirler, sizi yalancı çıkarabilirler, size öfkelenirler, anlaşmazlıklar asla çözülmez. Doğum günü gibi özel günlerde o gününüzü rezil ederler. Arkadaşlarınızla, partnerinizle aranızı bozabilirler, katı ve tek yönlüdürler. Farklılıklara tahammül edemezler. Benmerkezcidirler. Hep kendileriyle meşguldürler. Hastalıklarını, psikosomatik şikâyetlerini anlatmayı çok severler. En küçük bir kusurunuzda üstünüze kalkarlar. Geçmişinizi kurcalar ve sizi incitmek için kullanır, kendinizi suçlu hissetmenize ve kişiliğinizden utanmanıza yol açarlar. Sınırlarınızı ihlal ederler. Empati kuramazlar çünkü duygularınızı önemsemezler ve acı çektiğinizi görmekten hoşlanırlar. Bütün bunlardan sonra kendilerinin masum olduğuna inanırlar ve aksi yönde kanıt gösterdiğinizde incinirler.

Sürekli ilgi isteyen, hep en mutsuz, hep en acili, hep en acıklı deneyimlere sahip, en sık kullandığı iki sözcük "ama" ve "ben" olan ebeveyndir. Hayatınızı elinizden çalabilecek kadar bencildir. Bunu asla kabul etmez. Genellikle nedeni bilinmeyen hastalık imasıyla ilgiyi üzerlerinde tutmaya çalışırlar. Toksik ebeveynlerin özelliklerinin hiçbirinin sevgiyle ilgisi olmadığını anlamış olmalısınız. Bu özelliklerin tümü hamlık, bencillik ve manipülasyon odaklıdır.

Siz değerli okuyucularıma bir duyurum olacak; geçen yıl kaybettiğim dostum, Özel Sporcuların dostu ve savunucusu, büyük Spor İnsanı Dr Geoff Smedley’in yazdığı  Özel Gereksinimli Sporculara Koçluk isimli çeviri kitabım çıktı. Sakin Kitaptan çıkan bu yayını özellikle sporla uğraşanlara, antrenörlere ve özel gereksinimli çocuklara sahip ailelere tavsiye ediyorum.